Punkcja stawu jest zabiegiem umożliwiającym pobranie płynu stawowego lub podanie działających miejscowo leków. Zabieg wykorzystywany jest do diagnostyki (pobranie płynu do badania) lub w celach leczniczych (odbarczenie, podanie leków). Najczęściej wykonuję się punkcję stawu kolanowego, jednak zabieg można wykonać również dla pozostałych stawów.
Badanie jest bardzo pomocne przy ustalaniu etiologii bólu stawu, jeśli wyniki dotychczas wykonanych badań na to nie pozwalają. Już wzrokowa ocena ściągniętego do strzykawki płynu może wystarczyć do ustalenia prawdopodobnej przyczyny dolegliwości (np. stan zapalny), a jeśli zachodzi potrzeba, wykonuje się dokładne badania płynu stawowego.
Na ogół samo ściągnięcie płynu ze stawu przynosi pacjentowi ulgę, co związane jest z jego odbarczeniem. Natomiast, jeśli podczas punkcji do stawu pacjenta zostały wstrzyknięte leki (np. glikokortykosteroidy albo kwas hialuronowy), poprawę odczuje po pewnym czasie. W przypadku stwierdzenia, że przyczyną dolegliwości bólowych pacjenta jest zakażenie stawu, wykonanie posiewu z płynu stawowego i antybiogramu umożliwi zastosowanie antybiotykoterapii celowanej. Przy nawracających zapaleniach błony maziowej stawu i stwierdzeniu braku skuteczności leczenia zachowawczego (np.lekooporności), stosuje się synowektomię izotopową. Dzięki zastosowaniu punkcji możliwe jest odciągnięcie nadmiaru płynu ze stawu i wstrzyknięcie do niego roztworu radioizotopu, który wywołuje martwicę i zwłóknienie błony maziowej, prowadzące do jej całkowitego usunięcia i pozbycia się stanu zapalnego.
Przebieg zabiegu
W trakcie punkcji stawu pacjent znajduje się w pozycji leżącej. Przed zabiegiem podawane jest znieczulenie miejscowe, chyba że pacjent chce z niego zrezygnować. Następnie odkaża się skórę wokół miejsca planowanego wkłucia i zabezpiecza pole zabiegowe za pomocą jałowych chust. Przystępując do zabiegu, lekarz wprowadza igłę do wnętrza stawu i wciąga do strzykawki płyn stawowy. Jeśli zachodzi potrzeba dostawowego podania leków (przeciwbólowych, przeciwzapalnych) lekarz wykorzystuje wkłucie (nie wyciąga igły, a zmienia jedynie strzykawkę). Po zakończeniu zabiegu zakładany jest niewielki opatrunek, który można usunąć po paru godzinach.
Zabieg odbywa się w warunkach ambulatoryjnych i najczęściej trwa poniżej 15 minut. Nie ma konieczności unieruchamiania kończyny. Pacjent może wrócić do normalnej aktywności, ale przez kilka dni po zabiegu powinien unikać nadmiernego przeciążania stawu.
Przeciwwskazania do wykonania punkcji stawu
W przypadku niektórych dolegliwości stawowych punkcja stanowi bardzo skuteczną metodę diagnostyczną, jednak nie u każdego pacjenta można ją wykonać. Przeciwwskazania do wykonania punkcji stawu są jednak nieliczne. Należą do nich:
- skazy krwotoczne i inne zaburzenia krzepnięcia krwi;
- zakażenia skóry wokół stawu;
- nadwrażliwość na preparaty stosowane w trakcie zabiegu (leki znieczulające, środki dezynfekujące).
Skutki uboczne po wykonaniu punkcji stawu
Ze względu na małą inwazyjność zabiegu skutki uboczne występują rzadko. Zdarza się, że po kilku godzinach od zabiegu pojawia się ból stawu, jednak najczęściej mija w ciągu doby. W przypadku podania glikokortykosteroidu może wystąpić przejściowe nadciśnienie i hiperglikemia. Czasami zdarza się uszkodzenie chrząstki lub krwawienie wewnętrzne. Najgroźniejszym skutkiem ubocznym po wykonaniu punkcji stawu jest jego zakażenie. Silny ból pojawia się w ciągu 48 godzin od zabiegu, towarzyszy mu obrzęk i zaczerwienienie, często również gorączka. W przypadku wystąpienia takich objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.