Zespół cieśni kanału nadgarstka (ZCN, zespół cieśni nadgarstka) to najczęstsza neuropatia obwodowa kończyny górnej. Szacuje się, że dotyczy ok. 5% populacji, z czego zdecydowaną większość stanowią kobiety. Najczęściej diagnozowana jest u osób po 50. roku życia. Do powstania schorzenia doprowadza ucisk na nerw pośrodkowy przebiegający przez kanał nadgarstka zbudowany z jego czterech kości i troczka zginacza. Do ucisku dochodzi na skutek regularnego przeciążania zginaczy nadgarstka i palców, czego efektem jest obrzęk ścięgien i ucisk nerwu.
Ryzyko wystąpienia zespołu cieśni kanału nadgarstka zwiększa się u osób, które wykonują zawodowo jednostajne ruchy obciążające, np. sportowcy, informatycy, stomatolodzy, doprowadzające do urazów w obrębie systemu mięśniowo-szkieletowego. Problem obciążania dotyczy szczególnie mięśni zginaczy nadgarstka i palców. Z grup zawodowych obarczonych ryzykiem wystąpienia cieśni kanału nadgarstka, szczególnie narażone są osoby, u których występują:
- choroby reumatyczne;
- choroby autoimmunologiczne;
- choroby endokrynologiczne;
- stany zapalne ścięgien;
- ślady po urazach nadgarstka.
Zespół cieśni kanału nadgarstka – objawy i diagnostyka
Dolegliwości związane z zespołem cieśni kanału nadgarstka początkowo objawiają się jedynie w trakcie czynności wymagającym zgięcia w nadgarstku, a wraz z rozwojem schorzenia również w trakcie odpoczynku i w nocy. Wśród objawów możemy wyróżnić:
- bóle w okolicy nadgarstka i palców;
- mrowienie i drętwienie palców, dłoni, ręki;
- zmniejszenie siły oraz pogorszenie czucia i sprawności ręki;
- zanik mięśni (faza zaawansowana), problem z wykonywaniem codziennych czynności, utrata precyzji ruchu.
Jeśli zaobserwujesz u siebie objawy zespołu cieśni kanału nadgarstka, nie zwlekaj z wizytą u specjalisty. Dolegliwości występujące w początkowej fazie schorzenia na ogół daje się wyeliminować przy zastosowaniu leczenia zachowawczego.
Lekarz diagnozujący pacjenta najprawdopodobniej już na podstawie wywiadu, a więc informacji o charakterze i okolicznościach występowania dolegliwości, może z dużym prawdopodobieństwem określić ich przyczynę. Jednak, aby mieć całkowitą pewność, wykonuje badanie fizykalne i testy prowokacyjne (test Phalena, odwrócony test Phalena, test Tinela). Dodatkowo można przeprowadzić badanie przewodnictwa nerwowego (EMG) w obrębie nadgarstka oraz badanie ultrasonograficzne kanału nadgarstka, co pozwoli dokładnie zlokalizować miejsce ucisku na nerw oraz ocenić stopień jego uszkodzenia.
Leczenie zespołu cieśni kanału nadgarstka
Diagnoza wraz z oceną stopnia zaawansowania schorzenia umożliwia lekarzowi wybór najodpowiedniejszej metody leczenia. Przy wczesnym rozpoznaniu i bardzo niewielkich zmianach, leczenie zespołu cieśni kanału nadgarstka można ograniczyć do leczenia zachowawczego. Fizjoterapia i zastosowanie szyny na nadgarstek, połączone z podawaniem leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych czy iniekcji środków sterydowych do kanału nadgarstka, mogą przynieść zadowalający efekt. Jednak bardzo często okazuje się, że powrót do czynności zawodowych i przeciążeń, które przyczyniły się do powstania problemu, doprowadzają do nawrotu schorzenia. W takim przypadku konieczne jest zastosowanie leczenia operacyjnego doprowadzającego do odbarczenia nerwu pośrodkowego.
Celem dekompresji cieśni kanału nadgarstka (odbarczenia nerwu) jest zmniejszenia ciśnienia w kanale poprzez poszerzenie jego światła, co doprowadza do zmniejszenia ucisku na nerw. W trakcie zabiegu dokonuje się przecięcia troczka zginaczy, czyli więzadła poprzecznego na wysokości nerwu pośrodkowego. Wykonanie operacji w początkowych fazach choroby istotnie zwiększa szanse na powrót czynności nerwu do poziomu sprzed zachorowania.
Coraz częściej dokonuje się operacyjnej dekompresji cieśni kanału nadgarstka metodą endoskopową, co nie wymaga znieczulenia ogólnego, a jedynie miejscowego i może odbywać się w warunkach ambulatoryjnych. W zależności od stopnia zaawansowania schorzenia, zabieg trwa od 20 do 40 minut. W przypadku techniki z wykorzystaniem jednego cięcia (jednoportalowej), przez niewielki otwór do nadgarstka wprowadzany jest urządzenie endoskopowe, wraz z kamerą i mikronarzędziami chirurgicznymi. W metodzie z wykorzystaniem techniki dwóch cięć (dwuportalowej), przez jeden otwór wprowadzany jest endoskop ze światłem, a przez drugi narzędzia. Bez względu na rodzaj zastosowanej techniki, dzięki zastosowaniu metody endoskopowej, operacyjna dekompresja cieśni kanału nadgarstka nie wiąże się z koniecznością wykonania dużego cięcia odsłaniającego cały obszar, ponieważ lekarz na monitorze może obserwować struktury wewnątrz nadgarstka i dokonywać podskórnych cięć więzadła. Po zakończeniu zabiegu, lekarz zakłada szwy w miejscu nacięć. Po zastosowaniu tej metody proces gojenia zachodzi bardzo szybko, nie ma też konieczności unieruchamiania ręki. Ważne jest szybkie rozpoczęcie rehabilitacji i postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza. Ryzyko wystąpienia powikłań wynosi mniej niż 3%.
Technika klasyczna („otwarta”) przy operacji dekompresji cieśni kanału nadgarstka wiąże się z często z koniecznością zastosowania znieczulenia ogólnego i hospitalizacją pacjenta. Stosując tę metodę odbarczenie jest możliwe dopiero po wykonaniu nacięcia skóry (4–5 cm), tkanek, odsłonięcia kanału nadgarstka i uwidocznieniu troczka zginaczy. Po przecięciu troczka i ewentualnym usunięciu innych patologii tkankowych, rana zostaje zszyta. Czasami lekarze decydują o konieczności zastosowania szyny gipsowej lub stabilizatora.
Obie metody są jednakowo skuteczne, jednak u pacjentów po klasycznej operacji dekompresji cieśni kanału nadgarstka dolegliwości bólowe związane z operacją trwają dłużej (nawet przez kilka tygodni), dłuższy jest też czas rekonwalescencji i większe ryzyko powstania powikłań (np. dużej blizny czy zrostów). Zarówno po operacji klasycznej, jak i przeprowadzonej metodą endoskopową, powrót do całkowitej sprawności uzależniony jest od rehabilitacji pooperacyjnej.