Skleroterapia

Skleroterapia to metoda nieoperacyjnego leczenia niewydolności żylnej w kończynach dolnych. Ten rodzaj terapii dotyczy przede wszystkim żylaków i tzw. pajączków, ale również poszerzonych patologicznie żył.

Skleroterapia polega na ostrzykiwaniu uszkodzonego naczynia specjalnymi środkami doprowadzającymi do uszkodzenia nabłonka, wywołania niewielkiego stanu zapalnego, włóknienia, a ostatecznie zarośnięcia żyły. Jeśli żyła jest niewidoczna lub niewyczuwalna, każdy zabieg powinien być przeprowadzony pod kontrolą aparatu ultrasonograficznego, co pozwala na zminimalizowanie ryzyka podania sklerosantu (środka obliterującego) poza światło konkretnego naczynia krwionośnego. Przy obliterowaniu (nastrzykiwaniu sklerosantem) bardzo małych naczyń konieczne jest zastosowaniu usg. o wysokich częstotliwościach, pozwalających na precyzyjne zobrazowanie.

Niewydolność żylna kończyn dolnych

Żylaki i „pajączki” są najczęstszym objawem niewydolności kończyn dolnych, wynikającej z nieprawidłowości zachodzących w układzie żylnym. Główną przyczyną nadmiernego wzrostu ciśnienia żylnego i poszerzenia naczyń jest niewłaściwa praca zastawek żylnych. Występowanie zmian w wyglądzie naczyń (szczególnie, jeśli są niewielkie) jest bagatelizowane przez większość osób. Należy jednak pamiętać, że żylaki to nie tylko defekt estetyczny, ale przede wszystkim objaw schorzenia, które może się rozwijać i dawać groźne powikłania.

Najskuteczniejszą metodą diagnostyczną stosowaną w podejrzeniu chorób żylnych jest badanie USG Doppler duplex. Służy nie tylko do wykrywania zmian w naczyniach, ale również do ustalenia ich przyczyny i stopnia zaawansowania. Pozwala również na monitorowanie i ocenę efektów leczenia.

Wskazania do skleroterapii

Pacjent, u którego stwierdza się patologie w układzie żylnym, może zostać zakwalifikowany do skleroterapii, szczególnie jeśli potrzebuje pomocy w zakresie:

• przywrócenia prawidłowego funkcjonowania naczyń;
• poprawy komfortu życia;
• złagodzenia objawów niewydolności kończyn dolnych;
• profilaktyki chorób żylnych;
• leczenia powikłań przewlekłej niewydolności żylnej;
• usunięcia zmian i poprawy efektu estetycznego.

Leczenie za pomocą tej metody najczęściej stosowane jest w przypadku: żylaków siatkowatych, „pajączków”, żylaków nawrotowych, niewydolnych żył, malformacji i owrzodzeń żylnych.

Przeciwwskazania do skleroterapii

O podjęciu leczenia tą metodą decyduje lekarz na podstawie wywiadu i przeprowadzonych badań. Zdarza się jednak, że pomimo wyraźnych wskazań do skleroterapii, występują czynniki ryzyka uniemożliwiające zastosowanie tej metody. Przeciwwskazania do skleroterapii dzieli się na względne i bezwzględne. Przy względnych lekarz może zadecydować, że korzyści wynikające z zastosowania tej metody przewyższają ryzyko.

Do przeciwwskazań względnych zalicza się:

• ciąża i karmienie piersią;
• ciężkie choroby i zły stan pacjenta;
• miażdżycę tętnic;
• występujące w przeszłości silne reakcje alergiczne;
• zwiększone ryzyko zakrzepowo – zatorowe.

Do przeciwwskazań bezwzględnych zalicza się:

• uczulenie na sklerosant (środek obliterujący);
• zatorowość płucną i ciężką zakrzepicę żył;
• ciężką infekcję lub zakażenie występujące w okolicy planowanego wkłucia;
• długotrwałe pozostawanie w bezruchu (unieruchomienie związane z chorobą lub niepełnosprawnością).

Metody stosowane w skleroterapii

W zależności od zastosowanego środka wyróżnia się dwie podstawowe metody skleroterapeutyczne.

• Skleroterapia płynem – stosowana głównie w leczeniu żylaków siatkowatych i „pajączków”.
• Skleroterapia piankowa – stosowana głównie w leczeniu niewydolności żył odpiszczelowych, żylaków nawrotowych i malformacji żylnych. Środek obliterujący podawany do żylaka ma postać piany.

Dodatkowo można wyróżnić:

• mikroskleroterapię – do zabiegu używa się ultracienkich igieł (stosowana najczęściej przy leczeniu tzw. pajączków);
• tradycyjną skleroterapię iniekcyjną;
• echoskleroterapię – wstrzykiwania dokonuje się pod kontrolą usg.;
• skleroterapię z użyciem cewnika (używana najczęściej przy dużych pniach żylnych).

Zabieg nie wymaga znieczulenia i trwa zwykle 20–40 minut.

Powikłania i działania niepożądane

Skleroterapia jest bezpieczną metodą leczenia obarczoną niewielkim ryzykiem powikłań i działań niepożądanych, jednak tak jak w przypadku większości zabiegów medycznych, nie można całkowicie wykluczyć możliwości ich wystąpienia. Wśród objawów niepożądanych po skleroterapii możemy wyróżnić:

• siniaki – związane z wynaczynieniem krwi, ustępują po kilku – kilkunastu dniach od zabiegu;
• hiperpigmentacja – zależy od ilości, stężenia i ciśnienia podawania środka obliterującego, na ogół ustępuje w ciągu 24 miesięcy od zabiegu;
• martwica tkanek – związana z przypadkowym wstrzyknięciem sklerosantu do tętnicy;
• martwica skóry – może wystąpić po podaniu środka obliterującego poza światło naczynia;
• ból głowy, zaburzenia widzenia, migrena – związane z migracją drobinek piany w układzie naczyniowym;
• wstrząs anafilaktyczny – może wystąpić po przypadkowym podaniu środka obliterującego do tętnicy.
• przejściowy atak niedokrwienny – występuje w przypadku przedostania się cząsteczek sklerosantu do ogólnego układu krążenia;
• zakrzepica żył głębokich – u pacjentów z grupy ryzyka warto zastosować przeciwzakrzepową terapię farmakologiczną;
• inne – np. zapalenie żył, uszkodzenie nerwów, pojawienie się „pajączków”, mdłości, dziwny smak w ustach, duszność, miejscowy obrzęk.

Postępowanie po skleroterapii

Bezpośrednio po zabiegu na kończynę zakłada się opaskę elastyczną lub pończochę uciskową i zalecane jest spacerowanie (minimum 30 minut).

Przez pierwszy tydzień po zabiegu ze względu na ryzyko związane z długim unieruchomieniem, niewskazane są długie podróże.

Przez dwa tygodnie po zabiegu okolice nakłuć powinny być chronione przed działaniem promieni UV.

Ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i zgłaszanie się na pozabiegowe kontrole.

Zarówno po skleroterapii, jak i w profilaktyce niewydolności żylnej kończyn dolnych, zalecany jest aktywny tryb życia i unikania długotrwałego siedzenia lub stania.